Şili'de Askeri Darbe

[pekaziz]

1961'de Ernesto Che Guevara, "Gerilla Savaşı" adlı kitabını kendisine armağan edeken, "Aynı sonucu başka yollarla gerçekleştirmeye çalışan Allende'ye" diye yazmıştı. Bu yollar, toplumsal dönüşümlerin geleneksel demokrasi kuralları içinde gerçekleştirilmesiydi. Yine de Allende, devrimi başka yollardan sağlamaya çalışanlarla dayanışmasını her zaman sürdürdü. Senato başkanı olduğu sıralar Che'nin ölümüyle biten olaylardan sonra Şili'ye sığınan Bolivya'lı devrimcileri, sınıra kadar gidip bizzat karşılaması Şili sağcılarının büyük tepkilerine yol açacaktı.

Şili'de siyasal demokrasinin sosyalist amaçlar için kullanılması yolundaki deneme 4 Eylül 1970'de başladı. Halk Birliği, başkanlık seçimlerinde oyların çoğunu aldı ve Allende, Şili devlet başkanı oldu. Halk Birliği, sosyalistler, komünistler, halkçı radikaller, sosyal demokratlar ile Hıristiyan Hareket (M.A.P.U.) ve Bağımsız Halkçı İttifak'tan (A.P.I) oluşuyordu. CIA'nın seçim öncesi yaptığı anketlere göre, Allende'nin pek kazanma umudu yoktu.


Fidel Castro ve Salvador Allende bir görüşme sırasında

Ülkenin iktisadi büyüme hızı son derece düşüktü: 1970 başında bu oran yüzde 0,8'di. Toprağın büyük kısmı büyük toprak sahiplerinin mülkiyetindeydi. Ülkenin dış borçları 3 milyon dolardı. İhracatın yüzde 77'si bakıra dayanıyordu: Bakır çıkarımıysa Amerikan şirketlerinin tekelindeydi ve ülke sürekli enflasyon içindeydi. Bütün bunlar Şili'de yeni sömürgeciliğin yarattığı görüntülerdi. Allende'nin amacı, Şili'de iktisadi ve toplumsal dönüşümleri gerçekleştirmek ve sosyalizme giden yolu açmak olacaktı.

ABD, Allende'nin başkan seçilişini "soğuk" karşıladı ve onu resmen kutlamadı. Şili Parlamentosu (Kongre) Allende'nin başkanlığını onaylayıncaya kadar, üretim ve dağıtım sistemlerini bozmayı amaçlayan, mali ve iktisadi eylemler denedi. Bir tedhiş kampanyası yürütüldü. Bankalardan bütün paralar çekildi; radyo ve basın araçları sürekli "komünizm" tehlikesinden söz etti. Allende yanlısı genelkurmay başkanı Schneider öldürüldü. ordunun Kongre'yi kapatması için tahrikler yapıldı. Yine de bütün bunlar Allende'nin başkanlığının onaylanmasını önleyemedi.

2 Aralık 1970'te Şili'de toprak reformu yasası uygulanmaya başladı. 4 Nisan 1971'deki belediye seçimlerinde Halk Birliği oyların yaklaşık yüzde 50'sini aldı. 11 temmuz 1971'de parlamento, oy birliğiyle, bakır madenlerinin ulusallaştırlmasına kara verdi. Uluslararası tekellerin elindeki kuruluşlar denetim altına alındı; özel bankalar devlet denetimine geçti. Bunu elektrik şirketi ve kömür sanayisinin devletleştirlimesi izledi.

Şili'deki Anaconda, Kennecott, ITT gibi uluslararası şirketler ABD hükümeti ile el ele çalışmaktaydı. 13 Ağustos 1971'deyse ABD, verdiği bazı kredileri kesiyordu. ABD ile Şili arasındaki anlaşmazlığın resmi nedeni, bakırın ulusallaştırılmasıydı. Oysa Kuzey Amerika, Şili iktisadını abluka altına alırken, Şili anayasa hükümleri gereğince, bakır şirketlerine bu ulusallaştırmadan ötürü, yüz milyonlarca dolar tazminat ödüyordu. 21 Mart 1971'de Amerikalı bir gazeteci, ITT ile CIA'nın Şili'de, 1970 ve 1971 yılı içinde iki darbe düzenlemeye çalıştığını açıklayacaktı. O sıralar Nixon'un danışmanı olan Kissinger da bir brifinginde, Şili deneyinden "kaygıyla" söz etmekteydi.


İleride ölümüne sebep olacak Pinochet ile yan yana duran Allende

Allende'nin Şili'sine karşı uluslararası iktisadi baskılar başladı. Çeşitli ABD şirketleri bakır ambargosu uygulamaya koyuldular. Yalnız Amerikan Bankaları değil, Dünya Bankası ve Avrupa bankaları da Şili'ye verilen kredileri durduruyor, kredi açması ve bu ülkeyle ticari ilişkileri sürdürmesi engelleniyordu. Şili'nin dış borçları bir baskı aracı olarak kullanılmaya başlanmıştı.

1972 güzünde büyük bir sağcı eylem patlak verdi; ağustosta tüccar ve esnaf boykotu başladı. Bunu kamyon sahipleri ve ulaşımcıların boykotu izledi. Amerikan yanlısı sağcı basın, boykota "grev" adını takmıştı. İşveren konfederasyonları, toptancılar, tüccar ve esnaf da harekete katıldı. Büyük para desteğine karşın, işverenlerin boykotu başarısızlığa uğradı. Halk seferber edildi, işçiler üretimi sürdürdü.

4 Ararlık 1972'de Allende, Birleşmiş Milletler'de Şili'de düzenlenen komploları açıkladı. Bu söylevde Şili'li ozan Pablo Neruda'nın şu sözünü kullandı: "Şili, sessiz bir Vietnam'dır!". Amerika ve sağ güçlerin beklediği, Allende'nin seçimlerde yenilmesiydi; oysa, 4 Mart 1973 seçimlerinde sağ partiler Allende'yi düşürmeye yetecek oyu sağlayamadı. Halk Birliği, oyların yüzde 44'ünü kazandı; Allende, bunalımdan güçlenerek çıkmıştı.

Buna karşın ABD'nin üç yönlü hareketi başladı: Şili'yi iktisadi alanda boğma çabaları artırıldı; Şili silahlı kuvvetleriyle eskiden beri süregelen ilişkiler sıkılaştırıldı; Şili sağının bazı öğeleriyle olan bağlar pekiştirildi. Artık Allende'yi "yasal" yoldan devirme olanağı kalmamıştı. Allende, sa

[pekaziz]

Tarih bilgisi olarak hemen ekleyelim; bugün darbenin 45. yıldönümü.[signature][hline]...Gözlerin bir çığlık, bir yaralı haykırış;
Gözlerin bu gece çok uzaktan geçen bir gemi...

[sir]

açıklayıcı bir yazı, teşekkür ederim.

hala izlemediyseniz, 11 09 01 adlı filmi izlemenizi şiddetle öneriyorum. ken loach'un çektiği 11' dakikalık kısa film "Şili'nin 11 Eylül'ünden" bahsediyordu, 11 kısa film arasında en çarpıcı olanıydı. ve şu cümleyle sona eriyordu.

Şili halkı sizin 11 Eylül'ünüzü unutmaz. Siz de Şili'nin 11 Eylül'ünü unutmayın.[signature][hline]Mnye etoh nadoh kahk zoobee v zadnetze.

[Tralier]

Ne olursa olsun Sili devrimi sosyalist dusuncede yeni bir sayfa acmıstır.

Ne kadar iyi bir politikacı olursa olsun,dunya da bir devrim yapmanın ne kadar zor oldugu ve sonucları gorulmustur.[signature][hline]Oyle bir dem ki ruhum,hic olmayayım derken meger hep olmusum.

[Thestral]

"Kahrolsun halkın katili cunta
Yaşasın United Popula!"[signature][hline]Kırılsada kanadımız, asiye çıksa adımız
Duyan duysun, bilen bilsin gülüm
Öyledir bizim sevdamız