Linux Kullanıcı Eğitimi : Ders -2-

[MartinLGore]

Şimdi biliyorum dersler biraz hızlı gidiyor ama bu ara zamanım boş yazayım daha sonra yazamam yarım kalır. Zaten görmek isteyen arama yapar bulur. Bugün eve erken geldim cd falan kopyalıcaktım (param yok fakirim cd satıyom) bide bikaç iş vardı (cal mezunları derneği ile ilgili bu arada calden mezun varsa iletişime geçerse sevinirim) ama eve gelince baktım babam ud çalıo misafir gelmiş rakılar falan bende uydum biras sarhoş oldum yarına erteledim. O yüzden şimdi yazıyorum. Biraz uzun bir giriş oldu ama yazasım geldi. Kafam güsel ya.. Neyse...

Artık bu dersimizden itibaren linux'a girmye başlayacağız. İlk başta kurulum anlatmıyorum çünkü kurulum sırasında aklınızda soru kalmaması açısından biraz temel bilgiler vereceğim... Ayrıca bu dersi okuyorsanız aşağıdaki sharky veya bir başkasının verdiği düzeltmeler ve cevaplarıda okuyunki benim atladığım yanıldığım yerleri onun sayesinde düzeltin...


DERS -2-

Linux Kabukları

Kabuk, işletim sisteminin kullanıcıya yansıyan yüzüdür, diyebiliriz. Kullanıcıdan komutları alan kabuk, bu komutları işletilmek üzere işletim sisteminin beyni olan çekirdeğe yönlendirir. Dolayısıyla Linux'ta kullanıcılar çekirdek ile doğrudan etkileşimli değillerdir. Linux'un kabuğu bizi karmaşık çekirdek yapısından uzak tutar..

Kabuklar ;

Bourne Shell (sh)
Korn Shell (ksh)
C Shell (csh)
TC Shell (tcshell)
Bourne Again Shell (bash)

C Shell ve TC Shell C programlama diline benzer bir sözdizimine sahipken, Bourne Shell kendine özel bir sözdizimi yapısı vardır.

Ticari UNIX dağıtımlarında genellikle Bourne Shell, C Shell ya da Korn Shell tercih edilmektedir.

Bütün bu kabuklar arasında Bourne Again Shell, kullanımdaki esneklik, kolaylık ve ekstra özellikleri ile ön plana çıkmaktadır. Bende en çok kullanılan ve standart olarak gelen BASH kabuğunu anlatacağım sevgili patilere..

Bash

Bashin komut satırını düzenlemeye izin vermesi özellikle uzun komutlar içinde yöntuşları ile ileri-geri ilerleyip yanlış yazılan yada tekrar yazılması istenen karakterlerin düzenlenmesine imkan tanımaktadır. Böylece karamşık komutlardan doğabilecek istenmeyen sonuçlar en aza indirilmektedir.

Takma isimler (ing. alias) Linux'ta işlerimizi oldukça kolay hale getirebilmektedirler. Takma isimler komutlara alternatif isimler vermek için kullanılabilirler. Örneğin dizin içeriğini listelemek için "dir" komutuna alışmış bir kullanıcı (benim gibi halen dos'u bırakamadım) "ls" komutunun takma adını "dir" olarak belirlenmiş şekilde kullanabilir. Veya yine dostan ekranı temizlemek için "cls komutuna alışmış birisi kendisine alias atayarak clear komutunu kullanabilir. Böylece kendine Linux'ta "clear" ile aynı işi yapan "cls komutunu oluşturmuş olur.

Daha önce kabukta yazdığımız komutlar "ctrl + r" tuş kombinasyonuyla incelenebilir, düzenlenebilir ve hatta "Enter" tuşuyla tekrar çalıştırabilir.

Bash'te başlangıç kısmı yazılan sözcükler "Tab" tuşu ile tamamlatılabilir. (quake 2 oynayanlar bilir) Buda hızlı komut girişine yardımcı olmaktadır.

Çok görevlilik'in önemli faydalarından biri olan arkaplanda uygulama çalıştırma desteği ile uzun süre çalışması gereken uygulamalar geriplana alınarak kaynakların verimli bir şekilde kullanılması sağlanılabilir.

Bash'te Komut Satırı Düzenlemesi

Üst taraftıkilerin haricinde ;

CTRL + L : clear komutu ile aynıdır, ekranı temizler.
CTRL + A : Satırın başına gidilir (Aynen Home tuşu gibi)
CTRL + E : Satırın sonuna gidilir (Aynen End Tuşu gibi)
CTRL + K : İmlecin bulunduğu harften sonrası silinir.
CTRL + U : İmlecin bulunduğu harften öncesi silinir.

Takma İsimler (aliases)

Daha önce de değindiğim gibi takmaisimler, sıkça kullandığımız ya da önceden alışkın olduğumuz komutların kabukta istediğimiz şekilde kullanabilmemizi sağlar.

Kullanımı :

alias takmaisim="komut"
Not: Komutları parametreleri ile birlikte kullanabilirsiniz.

Örneğin ;

alias dir="ls -al"
Komutu, kabukta dizin içeriğini ayrıntılı şekilde dir komutuyla görmemizi sağlar.

İptali için :

unalias takmaisim

Örneğin ;

unalias dir

alias komutu ile daha önceden sistem tarafından tanımlanmış takma isimleri görebiliriz.

"unalias -a" komutu ile sistemde tanımlı tüm takma isimler silinir.


Bash'te Sözcüklerin Tamamlanması

Başlangiıç kısmı yazılan komutu tamamlatmak için, komutun ilk kısmı yazılır, Tab tuşuna basılır, eğer uygun bir seçenek varsa kabuk komutu tamamlar. Yoksa 2. bir tab ile olası komutları listeler.

Sözcüklerin tamamlanması benzer şekilde dosya ve dizin adları içinde geçerli olmaktadır.

Bu konuyu daha iyi bir örnekle ele alalım,

[root@localhost root]# chm

[root@localhost root]# chmod

Yukarıdaki örnekte de gördüğümüz gibi biz vash'ten chm ile başlayan komutları listelemesini istedik. Bash'te bize ilk tab tuşu basımında uygun olan komutu, yani chmod komutunu komut satırında elde ettik.

Diğer bir örnek ise [i]s

[Raid3r]

eline sağlık

[Rahan]

eline sağlık çook nefis..
ne zaman program yükleme gelirik onu merak ediyorum ben.[signature][hline]KEDIDIR KEDI !

[MartinLGore]

[email protected] msn e gel sorunların varsa halledebilirsem hallediim..[signature][hline]üflentius.............
Doğru Düzgün Soru Sormanın Yolları

[sharky]

Shell lere sadece giris yapalim bence. Her birine uzun sure ayirmak gerekecek yoksa.. sh, ksh, zsh, bash, etc. hepsi bir sekilde ayni seyler. Hangisinin daha guclu (?!) oldugu scripting kisminda anlasiliyor. Hepsiyle de bir shell script ile yapilabilecek hersey yapiliyor. Hic girmemek lazim o konulara o yuzden :)

Program kurmaya gelince.. Gercekten de cok zor degil ( bu "gercekten de" lafi dilime takildi bugunlerde ). Eger ki kaynak kodu indirmisseniz ( ki buna tarball da denir tar.gz halinde ( veya tgz ) olur genelde ) ;

tar zxf

eger bz2 ise

tar jxf
( bazi tar surumlerinde j yerine y de kullanilabilir. tar --help )

dedikten sonra untar edilen directory e girip,

less README veya less INSTALL demek yeterli :) less tum linux distrolarinda default olarak var. ( eger ki super lite bir setup yapmamissaniz ). Zaten orada soyle diyecektir ;

Normal sartlar altinda bu programi once ./configure yazip, sonra make yazip, sonra root yetkileri ile make install derseniz kuracaktir. Fakat siz ./configure --help ile gerekli parametreleri ogrenebilir, kendiniz kafaniza gore optimize edebilir, veya make cart make curt make zurt lar ile de sunlari sunlari olusturabilirsiniz.

... fakat tabii gidip de QT kuruyorsaniz, o zaman farkli yollar izlemeniz gerekebilir.

Ama artik tarball ile kuruluma bile usenenler var :) Zaten piyasa da bir cok .bin dolu.. Bunlari chmod +x filename.bin ile calistirilabilir hale getirdikten sonra ./filename.bin seklinde calistirdiginizda windows cularin aliskin oldugu Next > Next > Next > dongusune girilecek..

veya dagitima ozgu paketlemeler de mevcut.. debian da .deb, redhat turevi dagitimlarda .rpm ( mandrake de bunu kullanir hep mesela ), veya slackware de .tgz seklindeki slackware paketlerini bulabilirsiniz.

RedHat tesiniz ve bir sey indirdiniz.

rpm -i seklinde kurulumunuzu tamamlamayi umit edebilir, gerizekali redhat package management scriptinin size bir liste vermesi ile hevesiniz kursaginizda kalabilir. Mandrake de de bu gecerli.

Fakat Debian veya Slackware kullaniyorsaniz, hele ki Debian kullaniyorsaniz boyle sorunlariniz yoktur. Bir sey kurmak istiyorsunuz ve internet baglantiniz var.. Cok kolay

apt-get --install

ornegin ;

apt-get --install gaim
apt-get --install icq
apt-get --install mozilla
apt-get --install apache
apt-get --install php
..
.....

Slackware de de bu gecerli.

swaret --install

ya da .tgz halinde mi indirdiniz ? Daha kolay installpkg

yeni surumunu cektiniz upgrade mi edeceksiniz ?

updatepkg

ya da silecek misinz ?

removepkg


kolay degil mi ?[signature][hline]There are 10 types of people in the world: Those who understand binary, and those who don't..
.. Sys. Adm. of Paticik(s), Ethernass, Ekohost, and many individual servers ..

[neter]

dependency varsa değil :) apt-get dependent olan hedeyi de indiriyor ama swaret yapmıyor kıl ediyor .) ben ian abimize kafa atmak istiyorum hala easily-installable bişi yapmadılar böööle bakıoz debian cdim ve ben birbirimize ...[signature][hline]Ethernass Dünyası Admin
Tıklayalım yardım edelim ...

[sharky]

nie lan debian i kurmak super kolay ?[signature][hline]There are 10 types of people in the world: Those who understand binary, and those who don't..
.. Sys. Adm. of Paticik(s), Ethernass, Ekohost, and many individual servers ..

[neter]

ben mi yanlış versiyon indirdim yoksam ? hmpf ... bi tane var bende, aynı freebsd cdsi ne boot edio cd, ne adam gibi install script var, amele gibi teeek teeek kendin yapcan bak böle böle die anlatıo ben de hadi len dedim üşendim açıkçası ...[signature][hline]Ethernass Dünyası Admin
Tıklayalım yardım edelim ...

[MartinLGore]

Eğlenelim öğrenelim : Debian, ian mördak ve karısı debra nın ilk 3 harfini alarak oluşturulmuştur..

sharky acil iletişime geçelim. yardıma ihtiyacım var. fikir alıcam[signature][hline]susturamassın beniii
durduramassın beniii
ben kötüyüm sen iyimiyeaaeaeaaaaaah

[hired_gun]

bu sticky değilmiysi , kardeşleri sticky iken bu niye gezmelere gitmiş :)[signature][hline]inochi kakeru sugata , sukito yuu utsukushisa ni kotoba wo ounda